Związek zawodowy w resorcie sprawiedliwości powstał w 1991 roku. Jego utworzenie było odpowiedzią pracowników na likwidację Rad Pracowniczych. Jedną z grona osób, którym zawdzięczamy powstanie Związku jest Pani Janina Grabowska-Kalina. Przez ponad 10 lat istnienia Związek rozwijał się: 8 Rad Zakładowych w początkowym okresie; 31 Rad Zakładowych obecnie.
W wyniku postanowień Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z członkostwa w Związku zrezygnować musieli sędziowie. W tym czasie Przewodniczącą Krajowej Rady była Pani Hanna Ostaszewska - sędzia Sądu Okręgowego w Gdańsku.
W 1998 roku - na wniosek Krajowej Rady Związku - odbyły się spotkania pracowników sądów powszechnych z kierownictwem resortu. Pierwsze z nich odbyło się w gmachu Ministerstwa Sprawiedliwości w maju 1998 roku. W spotkaniu wzięło udział prawie 100 osób z terenu kraju. Spotkanie poświęcone było stale pogarszającej się sytuacji pracowników sądów. Drugie spotkanie odbyło się dnia 5 listopada 1998 roku, także w Warszawie. W budynku NOT z około 400 pracownikami sądów spotkali się: Minister Sprawiedliwości Hanna Suchocka i towarzyszące jej osoby z kierownictwa resortu, przedstawiciele Sejmu RP, Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej i Ministerstwa Finansów. Głównym tematem spotkania był projekt ustawy o pracownikach sądów i prokuratury oraz inne problemy nurtujące tychże pracowników.
Członkowie Krajowej Rady Związku mieli zaszczyt uczestniczyć w trakcie przedstawiania tegoż projektu na forum Sejmu RP przez Panią Minister. Krajowa Rada Związku wejście w życie ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o pracownikach sądów i prokuratury traktuje jako sukces Związku, a przede wszystkim wszystkich związkowców i pracowników sądownictwa. Dotychczas odbyło się siedem Krajowych Konferencji Delegatów.
W maju 1999 roku w Karpaczu odbyła się V Krajowa Konferencja Delegatów, na której wybrano nowe władze Związku i dokonano zmian w statucie. Przewodniczącym Krajowej Rady wybrany został kol. Ludwik Tempski - pracownik Sądu Okręgowego w Elblągu. Pracę Krajowej Rady Związku w kadencji 1999-2002 charakteryzowała uporczywa "walka" z kolejnymi Ministrami Sprawiedliwości. Wprawdzie w dniu 2 sierpnia 2000 roku Krajowa Rada Związku doprowadziła do spotkania z Ministrem Lechem Kaczyńskim. Na tym - jak się okazało jedynym - spotkaniu ze związkowcami Minister Kaczyński wręcz zobowiązał się zainteresować sytuacją sądów i pracowników oraz zadeklarował swoją gotowość do dyskusji o wszystkich nurtujących pracowników problemach.
Pamiętając o tym, wielokrotnie zgłaszaliśmy najistotniejsze, wymagające pilnej interwencji kierownictwa resortu problemy. Związane z jednej strony z funkcjonowaniem sądownictwa powszechnego, z drugiej zaś z praktycznym stosowaniem zapisów ustawy o pracownikach sądów i prokuratury.
Od czasu powołania pana Lecha Kaczyńskiego na szefa wymiaru sprawiedliwości, pracownicy sądów zaczęli nabierać przekonania, iż ich sytuacja nie znajduje się w kręgu zainteresowania kolejnych Ministrów. Mimo tego, Związek uporczywie zwracał się do kolejnych Ministrów, sugerując konieczność znowelizowania "naszej" ustawy w celu stałego zapewnienia ciągłości sposobu i wysokości wynagradzania urzędników. Prośby nasze - wielokrotnie ponawiane - zawierały propozycje takich rozwiązań problemów, które mogłyby być uznane przez pracowników sądów i prokuratury za satysfakcjonujące. Niestety, Krajowa Rada Związku trafiała na całkowity brak zrozumienia ze strony kierownictwa resortu, a co gorsze spotykała się z brakiem jakichkolwiek poczynań. Efektem "działań" resortu była informacja o poselskiej inicjatywie członków Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, którzy "pracując" nad rządowym projektem ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, zamieścili w nim zapis o skreśleniu ustawowego zapisu o wysokości wynagrodzeń urzędniczych. Okazało się, że wniosek o skreślenie art. 13 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku zgłosili przedstawiciele Ministerstwa. Tak oto w majestacie prawa nastąpiło zniweczenie ustawowych gwarancji na "godne" wynagrodzenia pracowników sądów i prokuratury. W dniach 17 i 18 maja 2001 roku odbyło się robocze spotkanie Przewodniczących Rad naszego Związku. Okazją do spotkania było 10-lecie Związku oraz pilne sprawy organizacyjne. Efektem spotkania były oświadczenia pracowników dotyczące ustawy o pracownikach sądów i prokuratury skierowane do Ministra Sprawiedliwości, Sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz prezesów sądów apelacyjnych i okręgowych.
Kolejnym Ministrem Sprawiedliwości został Pan Stanisław Iwanicki. Niestety, do spotkania Krajowej Rady Związku z Panem Ministrem także nie doszło - mimo naszych, wielokrotnie ponawianych próśb. Natomiast Krajowa Rada Związku doprowadziła do spotkania z Dyrektorem Departamentu CORS i IR, panem Jerzym Kiełbowiczem i Dyrektorem Biura Informacji, panią Barbarą Mąkosa-Stępkowską. Spotkanie poświęcone było udostępnieniu naszemu Związkowi możliwości korzystania z istniejącej sieci informatycznej CORS-mail i utworzenia strony internetowej ZZPWS RP. Minister Sprawiedliwości, pani Barbara Piwnik na prośbę spotkania w celu omówienia najpilniejszych spraw pracowniczych nie odpowiedziała aż do odwołania ze stanowiska.
W Broku, w dniach 19-21 maja 2002 r. odbyła się VI Krajowa Konferencja Delegatów. Przewodniczącym Krajowej Rady wybrany został kol. Wojciech Mazur - pracownik Sądu Rejonowego w Chełmie. Nowo wybrana Krajowa Rada Związku niezwłocznie przystąpiła do realizowania postanowień VI Krajowej Konferencji Delegatów, z których najważniejszym było zwołanie na dzień 10 grudnia 2002 r. nadzwyczajnej VII Krajowej Konferencji Delegatów w Warszawie poświęconej uchwaleniu nowego statutu Związku.
Postanowieniem z dnia 21 lutego 2003 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy wpisał do Krajowego Rejestru Sądowego, pod numerem 000121108 tekst jednolity statutu Związku. Od dnia 6 czerwca 2002 r. funkcję Ministra Sprawiedliwości sprawuje Pan Grzegorz Kurczuk. W piśmie z dnia 26 lipca 2002 r. Pan Minister zadeklarował współpracę kierownictwa resortu z naszym Związkiem. W styczniu 2003 r. uruchomiona została nowa strona internetowa Związku, która daje każdemu zainteresowanemu możliwość uzyskania informacji o Związku, jego funkcjonowaniu i podejmowanych działaniach. Krajowa Rada czyni starania, by informacje były rzetelne i aktualne. Wydarzeniem marca 2003 r. było przystąpienie do Związku Zakładowej Organizacji w Sądzie Rejonowym we Włodawie.
Krajowa Rada Związku Zawodowego Pracowników Wymiaru Sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej, działając na podstawie § 31 ust. 3 pkt 2 w związku z § 31 ust. 1 pkt 4 Statutu zwołała Nadzwyczajną Konferencję Delegatów na dzień 14 stycznia 2005 r. w Warszawie w gmachu Ministerstwa Sprawiedliwości. Podczas obrad wyłoniono nowego Przewodniczącego Krajowej Rady pana Tomasza Nazarkiewicza oraz drugą osobę wchodzącą w skład Krajowej Rady panią Marlenę Gilewicz.
W dniach 17-19 maja 2006 r. w Nadarzynie odbyła się VIII Krajowa Konferencja Delegatów. Przewodniczącą Krajowej Rady wybrana została pani Renata Pszczółkowska-Kozub - pracownik Sądu Apelacyjnego w Łodzi. Nowo wybrana Krajowa Rada Związku niezwłocznie przystąpiła do realizacji postanowień Konferencji.
W trakcie trwania VIII Krajowej Konferencji Delegatów odbyło się 15-lecie Związku, podczas którego wręczono uroczyście tabliczki pamiątkowe osobom, którym zawdzięczamy powstanie Związku: Pani Janinie Grabowskiej-Kalinie, sędzi SO w Krakowie w stanie spoczynku, Panu Prezesowi SA w Łodzi Maćkowi Krzemieniowskiemu, wieloletnim działaczom Związku: Panu Edwardowi Kempce, Pani Irenie Cłapie, Panu Tomaszowi Nazarkiewiczowi i Radom Zakładowym działającym od początku Związku, od 1991 roku.
W trakcie trwania kadencji nowej Rady funkcję Ministra Sprawiedliwości sprawuje Pan Zbigniew Ziobro. Postanowieniem z dnia 7.07.2006 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie wpisał do Krajowego Rejestru Sądowego Związek Zawodowy Pracowników Wymiaru Sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej, pod numerem 0000121108 oraz przyjął tekst jednolity Statutu Związku zawierający zmiany dokonane na VIII Krajowej Konferencji Delegatów ZZPWSRP.